რა კონკრეტული ქცევები მიანიშნებენ სენსორულ სირთულეებზე

სენსორული გადამუშავების დარღევა არის პროცესი, რომლის დროსაც არ ხდება სხეულიდან და გარემოდან სენსორული იმპულსების ტვინისთვის მიწოდება, შესაბამისად ტვინი ვერ ახდენს სენსორული ინფორმაციის სწორად მიღებასა და გადამუშავებას. ამ დროს ადგილი აქვს სენსორულ შეგრძნებებზე არა სწორ ან შეუსაბამო პასუხს. შესაძლოა ვლინდებოდეს ჭარბად გამოხატული სენსორული ძიება ერთ ან რამდენიმე სისტემაში, რომელიც ხელს უშლის ბავშვს ერთ აქტივობაზე კოცნეტრაციაში და ასევე, შესაძლოა ვლინდებოდეს მკვეთრად გამოხატული თავის არიდება, როდესაც ბავშვს ერთ ან რამდენიმე სისტემაში აღენიშნება ძლიერი სენსიტიურობა, რის გამოც მას უჭირს ყოველდღიურ აქტივობებში ჩართვა.

სენსორული გადამუშავების დარღვევა - არის კომპლექსური მექანიზმი, რომელიც აფერხებს სხვადასხვა სისტემებით/არხებით შეგრძნების პროცესს - ყნოსვა, გემო და ა.შ. მათ ვისაც აქვთ სენსორული გადამუშავების დარღვევა მათთვის არის სირთულე სხვადსახვა ყოველდღიური ცხოვრებისეული აქტივობების განხორციელება (სოციალურ-ემოციური რეაგირება, მოტორული აქტივობები, აკადემიური მიღწევები და ა.შ).

როგორ მივხდეთ არის თუ არა სენსორული გადამუშავების დარღვევა (რა კონკრეტული ქცევები მიანიშნებენ სენსორულ სირთულეებზე)?

ტაქტილური მგრძნობელობა:

უარს ამბობს შეხებაზე (მოფერება), კოცნაზე და ზედმეტად სენსიტიურად რეაგირებს შემთხვევით შეხებაზე, იწმენდს შეხების ადგილს
ბრაზობს, როდესაც ბავშვები მას უახლოვდებიან და ეხებიან, შეიძლება გამოხატოს ფიზიკური აგრესია
არ უყვარს რიგში დგომა, განსაკუთრებით თუ ვინმე ეხება
არ უყვარს ჩახუტება (ჩვილობაში შესაძლოა არ უყვარდა რწევა) ან პირიქით მუდმივად სურს რომ ხელში იყოს (დაცულობა)
აწუხებს პერანგის იარლიყები კისერზე ან მომჯდარი/ ვიწრო ტანსაცმელი, ხელთათმანი, ქუდი, საყელოიანი ზედა ტანისამოსი და ა.შ.
გარემოში ყველაფერს ეხება - სხვადასხვა ზედაპირებს, ფაქტურებს, ტექსტურებს
გამუდმებით პირში იდებს არასაკვებ საგნებს
არ უყვარს ,,დასვრითი“ თამაშები (ქვიშა, ტალახი, საღებავები - თითებით ხატვა და ა.შ.)
ჩქმეტს/იკაწრავს ან კბენს საკუთარ თავს, ასევე შესაძლოა სხვებსაც
არ უყვარს მოვლითი აქტივობები, მაგ: თმის შეჭრა, ხელ-პირის დაბანა, ფრჩხილების დაჭრა, კბილების გახეხვა, საფენის გამოცვლა და ა.შ.

პროპრიოცეპტული მგრძნობელობა:

დადის ფეხის წვერებზე
ფეხებს აბაკუნებს, ზედმეტად უხეშად თამაშობს, განზრახ ეცემა, ურტყავს ან ეჯახება საგნებს/ადამიანებს
გადამეტებით ძლიერ ისვრის ბურთს, ძალზედ ძლიერ უჭირავს ფანქარი (ან პირიქით), მაგრად აჭერს ფანქარს (ან პირიქით)
პრობლემები აქვს ღილების შეკვრასთან და ჩაცმის პროცესთან
გამუდმებით ცქმუტავს მჯდომიარე აქტივობებისას
ხტუნავს არა სინქრონულად, მოუქნელი სიარულის მანერა, ადვილად იღლება/ ლეთარგიულია, თითქოს მისი სხეულის არ ესმის
უხეშად ეპყრობა სათამაშოებს, ხშირად ტეხავს, ამსხვრევს მათ
თვალდახუჭულს მოძრაობები ერევა

ვესტიბულური მგრძნობელობა:

უყვარს ტრიალი, ქანაობა ან თავდაყირა ყოფნა, გამუდმებით მოძრაობს, ქანაობს/ ირწევა ჯდომისას ან დგომისას
ეშინია მოძრაობის, ხშირად მანქანით მგზავრობას ვერ იტანს
მშვიდია, შეზღუდულად იცვლის მდგომარეობას
არ უყვარს სასრიალოები და საქანელები, არ ცოცავს, დიზორიენტირებული და შეშინებულია, როდესაც ვერტიკალურ მდგომარეობას იცვლის
შეიძლება ძალზედ გონივრულად და მოქნილად იმოქმედოს, რათა თავიდან აიცილოს სხვადასხვა სივრცული მოძრაობები
უჭირს კიბეზე ჩასვლა, ეშინია ლიფტების, ესკალატორების
ეშინია ტუალტზე დაჯდომის (თუ ვერ წვდება იატაკს/ საყრდენს)
,,თხუპნია“ მჭამელია, ხშირად ეღვრება საჭმელი
ცუდი ბალანსი აქვს, უჭირს ველოსიპედის ტარება

ვიზუალური მგრძნობელობა:

ფოკუსირებას არ ახდენს საგნებზე
არ/ ნაკლებად ამყარებს თვალით კონტაქტს
ვერ პოულობს საგნებს - ვერ აკავშირებს დანახულსა და გაგონილს
მოძრაობას თვალს არ ადევნებს / უჭირს ბურთის დაჭერა
იოლად ეფანტება ვიზუალური ყურადღება - უყურებს გარემოში არსებულ სხვა საგნებს
უჭირს მზერის ფიქსაცია და მიზანმიმართული თვალიერება

აუდიალური მგრძნობელობა:

აქვს ჭარბად ვოკალიზაციები
მუდმივად ღიღინებს, საუბრობს თამაშის დროს ან სიარულისას (მუდმივად ლაპარაკობს საკუთარ თავთან)
საუბრობს მაღალ ხმაზე (თითქოს ყვირის)
ცდილობს საგნებს გამოაცემინოს ინტენსიური ხმები
ხშირად ყურებზე იფარებს ხელებს
მარტივად ეფანტება ყურადღება ნებისმიერი ხმის წარმოქმნისას, მაგ: ეზოდან ხმა, გვერდითა ოთახიდან TV ხმა, დიალოგი სხვა ოთახიდან ადა ა.შ.

გემოს მგრძნობელობა:

სენსიტიურია საკვების ფაქტურების მიმართ (მაგ: შერეული ტიპის საკვები ამოაქვს)
ღეჭავს სახელოებს, რბილ საგნებს
მგრძნობიარეა საკვების ტემპერატურის მიმართ
ჭამს ერთი ტიპის საკვებს, მაგ: სუპები, ფაფები და ა.შ.
არ ჭამს ხილს, ბოსტნეულს, ხორცს
ჭამს დიდი ლუკმებით
ნაკლებად რეაგირებს ინტენსიურ გემოებზე, მაგ: ლიმონი, ხახვი, ნიორი დ ა.შ.

ყნოსვის მგრძნობელობა:

ზედმეტად კარგად ანსხვავებს გარემოში არსებულ სურნელებს, ყველაფერს ყნოსავს ან ყურადღებას არ აქცევს უსიამოვნო/ მძაფრს სუნს
ჩივის, რომ საჭმელს ცუდი სუნი აქვს, სადილობისას არა კომფორტუალდ გრძნობს თავს
ამჩნევს, თუ როგორი სუნი აქვთ ადამიანებს / საგნებს / სივრცეებს

ინტეროცეპტული მგრძნობელობა:

წელის კუნთების მოდუნება/შეკუმშვა
შარდის ბუშტის კონტროლი (დაცლა/ შეკავება)

ზეგავლენა სოციალურ გარემოზე

უჭირს თანატოლებთან შესაბამისი ურთიერთობა, ეშინია სხვადასხვა სოციალური სიტუაციების (უკეთ კონტაქტობს უფრო დიდი ასაკის ბავშვებთან, უფროსებთან)
არ თამაშობს თანატოლებთან (ინიციატივის სიმწირე), ვერ ინარჩუნებს თამაშს უფროსთან (ვიწრო ინტერესის სფერო)
უჭირს ემოციების სწორედ აღქმა/გაგება, შესაძლოა იცინოდეს, როდესაც ვინმე სიბრაზეს გამოხატავს
სპონტანურად არ ურთიერთობს თანატოლებთან
ვერ იგებს სოციალურ სიგნალებს, შესაძლოა ვერ იყენებდეს შესაფერ სახის გამომეტყველებას/სოციალური სიგნალს
ურთიერსაწინააღმდეგო ქცევა ჰიპერაქტიული ან ჰიპერრეაქტიული
ძნელად დასამშვიდებელი
ერთი საქმიანობიდან მეორეზე გადართვის სირთულე
ადვილად შინდება და მძიმედ რეაგირებს, ან პირიქით არ რეაგირებს სხვადასხვა სტიმულებზე/ გარემოზე/ ადამიანებზე